«Я вновь все пережила в процессе написания книги. Хорошее, плохое, несправедливое, я пережила все день за днем. И после того, как я закончила писать книгу, мне стало легче, что все-таки успела. Для святого дела силы всегда находятся», – сказала в беседе с Aravot.am жена Карена Демирчяна – Римма Демирчян.
Книгу «Память», посвященную 80-летию супруга – общественному, политическому и государственному деятелю Карену Демирчяну, Рима Демирчян писала 3 года с перерывами.
Римма Демирчян использовала объективные материалы, цитировала слова мужа, желая обеспечить его живое присутствие.
Читайте также
«Я отложила эмоции в сторону, чтобы люди верили в мою книгу. Политического деятеля нельзя отрывать от исторической эпохи, атмосферы и окружения. Я думаю, что книга удалась. Память о Карене еще раз обессмертилась».
Автор хотела бросить ретроспективный взгляд на путь, пройденный мужем, переосмыслить, оценить заново, обобщить и свести воедино прожитое. Это естественное желание каждого человека, особенно в конце жизни, когда время уже мало, а желания высказаться становится больше.
«Предлагаемая книга рассказывает о герое неизвестные страницы жизни, отчасти потому, что эта тема неисчерпаема. Это не биография Карена Демирчяна, не историческая или научная работа, а всего лишь попытка внести собственный вклад в историю формирования завершенного образа Карена».
Доктор филологических наук, профессор Азат Егиазарян утверждает, что книга самобытна и в литературном, и человеческом плане.
«В литературе это редкое явление, чтобы жена писала о своем муже. Это – слова любящей жены. Такие личности, как Карен Демирчян рождаются редко, и он был из самых ярких фигур в Советской Армении».
Анжела ШАУМЯН
Վերք Արևելյան Հայաստանի
Կատարյալ երջանկությունը ցանկացած մարդու համար` (կատարյալ մարդ-առաջնորդ-ղեկավար) ունենալն է, եթե ժողովուրդը ունեցել է այդպիսին, ապա նրա օրոք պաշտպանված է եղել արդարությանը վերաբերող բոլոր հարցերում, (սա կհասկանան` առանց ավելորդ պարզաբանումների այն մարդիկ, ովքեր զուրկ են մարդկային ամեն տեսակ արատներից` առաջին հերթին` բամբասանքներից-չարախոսություններ): Եթե չես ունեցել իրականությունը տեսնելու և զգալու ունակություն, ապա ոչ մի գիրք և աֆորիզմ արդյունք և միտք չի տա քեզ, և խելացի է այն մարդը, ով հավատում է այն գրքերին և աֆորիզմներին, որոնք գրված են հիմնավորված, ելնելով կյանք կոչվող իրականությունից:
Ես այն 10 մլն հայերից մեկն եմ, ում բախտ է վիճակվել (1975 թ. դպրոցը ավարտելուց հետո) 14 տարի աշխատել Տեղարդ մինիստրությունում, որը Հայաստանի ամբողջ տարածքում ուներ իր արտադրական կոմբինատները և գործարանները, և ողջ ժողովուրդը ապահովված էր հանրօգուտ աշխատանքով: Մինչև 1988-ի փլուզումը ապրել եմ Երևան-Հայաստան աշխարհի Ոսկե դարաշրջանում: Ինչու էր կոչվում Ոսկե դարաշրջան, որովհետև գագաթնակետին էին հասնում` գիտությունը, արվեստը, կրթությունը, արդյունաբերությունը, գյուղատնտեսությունը (իր ամբողջ բազմազան բերքով, բնական համով ու բուրմունքով, ինչը գոյություն չուներ ողջ աշխարհում): Հենց այդ տարիներին էր, որ ՍՍՀՄ-ի ցանկացած հանրապետության ներկայացուցիչ (եթե իրականում զարգացած և խելացի մարդ էր) լինելով Հայաստանում` տանում էր իր հետ հպարտություն, ջերմություն, հիացմունք` մեր երկրի վիճակը և իրականությունը համեմատելով իրենցի հետ, իսկ փաստացի` Հայաստանը իր զարգացման տեմպերով ՍՍՀՄ-ի 15 հանրապետություններից 3-րդն էր ՈՒկրաինայից, Բելոռուսիայից հետո:
Որն էր գաղտնիքը նման վերելքի… անհիշելի ժամանակներից եկող հայ ժողովուրդը իհարկե երբեմն ունեցել է հատ ու կենտ թագավորներ, առաջնորդներ որոնց համար սրբություն է եղել երկիրն ու ժողովուրդը: Հայկ ու Բելից սկսած մինչև 1999 թ., հոկտեմբերի 27-ը, նույնչափ եղեռնական, որքան 1915 թ.- ապրիլի 24-ը, սա վիճարկելի չէ այն մարդկանց համար, որոնց ուղեղը, սիրտը, հոգին մոտ են կատարյալին և հեռու անասնականից:
Որն է չիմանալին երկրի և տիեզերքի: Ինչու տիեզերքը ի զորու չէ պաշտպանել (ֆիզիկապես) այնպիսի առաջնորդի, որն ուներ տիեզերքի չափ խելք, բարություն, ազնվություն, ինչպիսին` Կարեն Դեմիրչյանն է:
Եթե հանճարեղ բանաստեղծի` Թումանյանի հայացքը 1 դար առաջ անհայտին էր ու հեռուն, լույս չէր տեսնում, ապա (նույնպես մեր ազգի) հանճարեղ առաջնորդը այդ խավարին վերջ դրեց իր ապրած ամբողջ կյանքով:
Մի անգամ Էրեբունի-Երևան տոնակատարությանը ես տեսա նրա (Հայաստանի բնության նման -մինչև մեր բնության ավերումը) մարդկային աննման խելացի, գեղեցիկ հայացքը: Ի տարբերություն Թումանյանի ժամանակաշրջանի, (որտեղ` երևելի և աներևույթ միջակից էլ ցածրերը նրան նույնպես նախանձում էին) ժողովրդի մեծ ու փոքրով շրջապատված, և լսում էր, և մտախոհ, կարծես անմար կանթեղներ էր տեսնում ապագայի համար…
Տեղացի խավարասեր միջատները զենք դարձան` աշխարհն ու մոլորակը այրողների ձեռքում… Որբացավ մեր երկիրը, որբացան ուղեղները, անտեր մնացին մեր դաշտերը, ցամաքեցին գետերն ու առուները, առուների բերանն էլ փակեցին… Ժողովրդի խուժանը, ինչպես կասեր Րաֆֆին` խրախճանքի մեջ է` անեծք նրանց մայրերին, որ ծնեցին հրեշներ:
Մենք խաղաղ էինք մեր լեռների պես,
Դուք հողմերի պես խուժեցիք վայրագ…
Անսահման անկեղծ սիրով ու հարգանքով էր դիմավորում ժողովուրդը Կարեն Դեմիրչյանին Էրեբունի-Երևան տոնակատարությունների ժամանակ: Որքան էլ պատմությունը քրքրեք երևի չեք գտնի նման ազնիվ ու նվիրյալ զավակի, ով պաշտում էր Հայաստան աշխարհը իր բոլոր կողմերով`հարավ-հյուսիս, արևելք-արևմուտք և իր ժողովրդին: Ամենինչ փոխադարձ էր և ազնիվ, երանի ինձ և բոլոր նրանց ովքեր ապրել են այդ Ոսկե դարում: Երևանում և գյուղերում բոլորը հարազատ էին, բոլորի դռները բաց էին, ով էլ փակում էր դուռը, բանալին դրսի դռան շորի տակ էր դնում: Դե պատկերացրեք ինչ էր կատարվում. ամենինչ բնականոն էր ընթանում, բացառվում էր կեղծը, արհեստականը այդքան պաշտպանված երբևիցե չէր եղել հայ ժողովուրդը: Դրա գաղտնիքը` գոյություն ուներ տրամաբանություն, դատողություն և կայուն աշխատանք, և ամենակարևորը` Ղեկավար, ով առանց մեր իմանալուն, աներևույթ շատ անգամներ է փրկել հայ ժողովրդին գոյություն ունեցող դժողքից, իսկ մենք` ժողովուրդս եղանք անկանխատես, և ափսոս, հազար ու անսահման ափսոս, որ գոնե կյանքում մի անգամ ճակատագրական պահին չկարողացանք փրկել մեր իսկ զավակին…
Պապիկս` մորս հայրը, 1918թ.-ին, դեռ շունչ չքաշած 15թ.-ից տեսնելով Երևանի իրականությունը… ասում է տատիկիս. հավաքիր երեխաներին, գնում ենք Կրասնոդար, իմ երեխաները չպետք է արյուն տեսնեն: 1920թ.-ին, երբ կարգեր են հաստատվում Հայաստանում խաղաղ ապրելու և աշխատելւ համար, վերադառնում են նորից Երևան: Մայրս ծնվել էր Կրասնոդարում և արդեն 1 տարեկան էր Երևանում:
1941թ.-2-րդ համաշխարհային պատերազմ… մայրս բժիշկ էր և չէր կարող չտեսնել այդ արյունը, որից սարսափում էր Պապս:
1914թ., 1-ին համաշխարհայինից օգտվելով վայրի խուժանը մեր նախնիների արյունն էր թափում:
1941թ., 2-րդ համաշխարհայինում ողջ մարդկության արյունն էր թափվում:
Իսկ ինչ պիտի ասեր մեզ իմ Պպիկը` 1956 թ.-ին ծնվածներիս, հիմա ուր գնանք, նորից Կրասնոդար, ոչ բավական է, հերիք է…
Մեր նախնիներից ծնվեցին երկրին պիտանի, իրենց մասնագիտությանը և ողջ մարդկությանը նվիրված մարդիկ:
Իսկ հիմա 2014թ., գնալով բոլոր թվերը կասկածներ են պարունակում…
Այս դժոխային տարիները, երևի միայն հանճարեղ Րաֆֆին կպատկերեր, ինչպես որ է` Խաչագողի հիշատակարանում: Չորս կողմը քավոր պետրոսներ են և անթիվ անհամար երիտասարդների ուղեղներ են պղտորում… Որովհետև երկիրը անտեր է, ամենուրեք ժանտախտի գերակայությունն է` փող.
Երանի բոլոր նրանց, ովքեր ապրեցին մինչև վերջին պահը` հանուն երկրի և ժողովրդի բարօրության և ապագայի:
Հիշում եմ` հորական Տատիկիս մաքուր խրճիթը, երբեք չեմ փոխի ոչ մի անիմաստ եվրոպալատի հետ: Իր արդար քրտինքով ապրեց հանուն պետության, հանուն գերդաստանի: Ոչ մի կերպ հնարավոր չեղավ համոզել նրան, որ հանգստանա, և գա քաղաքում ապրի, իր թոռների հետ:
Նա` իմ սուրբ, մաքրամաքուր հոգով սրտով տատիկը ուներ երկու ցորենի արտ, մեկը տան դիմաց, մյուսը գյուղի վերևում: Առավոտը 5-ին արթնանում և գիշերը 9-ին քնում: Ես 5 տարեկան էի, և պետության համն ու հոտը, ու ազնիվ վաստակով հացի բույրը զգացել եմ այդ սուրբ խրճիթում ամռան ամիսներին:
Եթե չկա հարուստ գյուղ` ցորենի արտերով, մրգատու այգիներով, ոռոգման անխափան ջրերով, չկա և Պետություն:
Մեր վեհ ու ազնիվ Առաջնորդի հայացքում ես տեսա սկսած 1975թ.-ից այն ամենի գեղեցիկը, ինչը որ կար մեր երկրում` սկսած ծփացող ցորենի արտերից, մինչև աներևակայելի 14 տարվա ընթացքում ապագային միտված կառույցները:
Տիեզերքը երբեմն բացառություններ է թույլ տալիս, նվիրելով ողջ մարդկությանը հանճարներ` գիտության, արվեստի և մնացած ոլորտներում:
Եթե բազում ասպարեզներում հանճարներին կարելի է տասնյակներով հաշվել ողջ մարդկության մեջ, ապա բացառիկ քիչ են, կամ նույնը չես տեսնի քաղաքականության մեջ հանճարեղ ղեկավարների իմաստով:
Հանճարեղ ղեկավարի բացակայությունը բերում է մարդկությանը քաոս, անորոշություն, ծայրահեղություններ, իր բոլոր բացասական և զազրելի երևույթներով, սա կոչվում է մարդկության համար սև, խավարի դար…
Եթե կա հարություն, ապա պետք է գան նրանք, ում հոգին կատարյալ նվիրում էր իրենց մասնագիտությանը, ասել է` երկրին, ժողովրդին, կլինի արդյոք հարություն, ոչ ոք չգիտի:
Անտեր, անխելք ընչաքաղցները դարձան քո տերը մեր զարկված Հայաստան, զրկված Հայաստան…
2014թ.-21-րդ դար` ֆաշիզմի գլուխն է երևում միայն, անեծք ֆաշիզմին, որն էր ավելի գերադասելի` եվրոպայում` կոմունիզմի ուրվականը, թե ֆաշիզմի, հաստատ հայտնի է մի բան միայն, որ կապիտալիզմ կոչեցյալը փոշիացնելու է ողջ մոլորակը..
Միայն կատարյալ ազնվություն ունեցող մարդը կարող է չհաշտվել դժողքին, որն էր` 1999-հոկտեմբերի 27, սա նույնն է, ինչ որ է` 1896-1915-18-34-37թթթթթ….
Երկիրը տառապում է ժանտախտով, որի ախտը` փողն է…այդ թուղթ կոչեցյալը դարձել է բոլո հարցերի որոշողը, վերևից-ներքև ղեկավարող-առաջնորդը` այդ անիծյալ թուղթն է: Եթե այդ անիծվածը չի օգտագործվում պետության անհրաժեշտ ճյուղերի զարգացման համար, ապա կորցնում ենք մեր վերջինը և միակը` Արևելյան երկիրը և իսպառ վերանում խավարի մեջ:
Անմահ է այն ժողովուրդը, որի արյունը ցավ է զգում տաղանդավոր, հանճարեղ ղեկավարի բացակայության համար:
1915թ.- ապրիլի 24, նույն ցավն է` 1999թ.-հոկտեմբերի 27
Անտեր մնաց ողջ երկիրը…
Վաճառվում է ամեն ինչ…